Wijnkelder in oudste fort

Rond 1815 werd de aanzet gegeven tot het bouwen van de waterlinie. Fort Jutphaas was de eerste die af was rond 1820 en ligt op een eilandje rond Nieuwegein. Het diende als een afscherming van de Overeindseweg die van Houten naar Jutphaas liep. Deze dijk was niet onder water te zetten. Ongeveer 25 jaar later zijn er enkele gebouwen neergezet op het terrein geplaatst, waaronder een verdedigbaar wachthuis. Tegen 1880 is het fort niet verder uitgebreid omdat westelijker rond het eiland van Schalkwijk nieuwd forten werden geplaatst. Tijdens de tweede wereldoorlog is het gebouw gebruikt door de Duitsers als radiozend- en ontvangsstation ten behoeve van de duikbootoorlog. Tegenwoordig zit er een wijnverkoperij in het fort. Het terrein is publiek toegankelijk. Behalve het fort is er een dijk aangelegd, waar nu de schapen op grazen.

Fort Vreeswijk

Fort Vreeswijk is een bijzonder fort. Niet vanwege de vele gebouwen die er op staan, maar meer vanwege de plek waar het ligt. Het fort ligt verscholen achter de waterlinie en was bedoeld om de sluizen te bewaken die belangrijk waren voor het onderwater zetten van de naastgelegen gebieden. Het fort bestaat uit een aarden wal, met daarom heen een gracht. Het fort ligt gelijk aan de river de Lek en naast de dorpskern van Vreeswijk, tegenwoordig onderdeel van Nieuwegein. Het water wordt gebruikt als visvijver, en op het terrein staat nu de oudheidskamer van Vreeswijk, en het gebouw van de scouting. Vanaf het fort is de kerktoren van Vianen, aan de andere kant van de Lek, te zien. Het fort zelf is niet zo speciaal, het dorp Vreeswijk des te meer!

Fort aan den Ruigenhoekse Dijk

Aan de noordkant van Utrecht bevinden zich diverse forten, waarvan Fort Ruigenhoek er één is. Tegen het dorp Groenekan aan ligt dit fort wat gebouwd is in 1869-1870. Het fort beschermde een aantal dijken en stukken land wat niet onder water gezet kon worden. Verder was het een vooruitgeschoven post van de bescherming van Utrecht. Tegenwoordig ligt dit fort 5 minuten fietsen buiten Overvecht. Vanuit een aantal bunkers, die nog in het land te zien, kan je nu de stad prima zien liggen.

Tijdens de beide wereldoorlogen is het fort verder versterkt en voorzien van een aantal bijzondere elementen. Een neoclassisitisch legergebouw staat op het terrein. Momenteel is Staatsbosbeheer bezig om het fort toeristisch te ontwikkelen. Liesbeth en ik waren er op een avond, toen het fort niet open was. Het fort ligt nu mooi verscholen tussen de bomen.

Blauwkapel

Gisteren was het zo mooi weer dat ik samen met Liesbeth naar buiten ben gegaan. Samen hebben we genoten van het herfstweer. Ik vond het wel weer eens tijd worden om een deel van de waterlinie te bekijken. Samen zijn we op de fiets naar Blauwkapel gereden, een oud dorpje dat ingeslikt is door de stad Utrecht. Blauwkapel lag vroeger strategisch langs de weg Utrecht-Hilversum omdat de weg niet onder water gezet kon worden. Ook de spoorlijn Utrecht-Zwolle liep langs Blauwapel. Tegenwoordig liggen deze wegen hier nog altijd. Op het terrein staan naast een bomvrij wachthuis een aantal loodsen voor artillerie en ook een fortwachterswoning. Toen men er achter kwam dat slapen in vochtige ruimtes niet goed was, heeft men een slaapvertrek gebouwd, het zogenaamde Fort B.

Op het terrein is ook een kerk gebouwd, welke nu eigendom is van een stichting. Tegenwoordig kan men deze gebruiken voor evenementen. Daarnaast zijn er in de afgelopen jaren een aantal woningen gebouwd, welke opgaan in het landschap. Achter de kerk grazen de schapen in de wal, en slapen ze een oude remise. Het hele terrein is een oase van rust, hoewel je zo nu en dan een trein voorbij hooer komen.

Het eiland van Schalkwijk

Aan het begin van het jaar heb ik al eens bericht over de Nieuwe Hollandse Waterlinie. Bij de ANWB heb ik een boek gekocht met daarin veel informatie over de deze verdedigingslinie die relatief onbekend is in Nederland.
Ook op het eiland van Schalkwijk liggen diverse bijzondere werken die, gedeeltelijk, al gerestaureerd zijn. Niet alle werken zijn open voor publiek omdat een deel nog in handen is van defensie. Sommige werken liggen goed verscholen tussen de boomgaarden die flink in bloei staan. Een van de werken die inmiddels open is voor publiek is het werk aan de Waalse Wetering. Dit werk ligt aan de oostkant van het dorpje Tull en 't Waal. Het werk is gerestaureerd en bij daglicht vrij toegankelijk voor publiek. Via een brug heb je toegang tot het fort. Bij binnenkomst loop je tegen het bomvrije gebouw aan dat goed gefundeerd ligt op een zandbed. Het fort is gebouwd tussen 1875 en 1878 en bied plaats aan 94 personen. De militaire bezetting bestaat uit 1 officier, 6 onderofficieren en 87 manschappen. Naast deze 94 is er ook nog plek voor een wasvrouw, het is maar dat je het weet! De waterlinie was zo gebouwd dat polders onder water gezet konden worden met ongeveer 50 centimeter water, zodoende kon er niet met voertuigen doorheen gereden worden, kon er niet doorheen gelopen worden en wat het te ondiep om met boten doorheen te varen. Het werk aan de Waalse Wetering is hier gebouwd om overzicht te houden over de polders van de Schalkwijkse wetering. Een smalle strook in de polder ligt ongeveer 50 centimeter hoger en was daarom niet onder water te zetten... Vanaf dit fort kon die smalle strook in de gaten gehouden worden. Vanuit het fort is ook het naastgelegen Werk aan den Korten Uitweg te zien. Ook dit is een fort met een bomvrije kazerne. Deze is iets minder groot, maar heeft dezelfde functie als het werk aan de Waalse Wetering. Het werk is onderdeel van de stelling van Honswijk (een naastgelegen fort, die nog niet toegankelijk is). In de zomer bestaat er de mogelijkheid om op het terrein te kamperen. Achter het fort is een inundatiekanaal gegraven om het gebied sneller onder water te kunnen zetten. Het uitgegraven materiaal is als 2 dijken ter westen van het kanaal neergelegd. Tussen beide dijken ligt werd een pad aangelegd om van fort Honswijk naar naar de Korte uitleg te lopen zonder gezien te worden. In de afgelopen jaren is er een fietspad aangelegd, wat het terrein nog beter toegankelijk maakt.
Een paar kilometer oostwaarts ligt nog het werk aan de Groeneweg. Dit is een infanteriewerk uit de periode 1914-1918. Dit was een vooruitgeschoven werk ter verdediging van het Fort Honswijk. Op dit inmiddels geegaliseerde terrein staan een aantal bomvrije bunkers, welke nog in goede staat zijn. Het terrein is voor voetgangers toegankelijk. De ANWB heeft diverse fietstoutes aangelegd door dit gebied. Omdat het gebied vroeger onder water gezet kon worden zijn er grote stukken land waar niet gebouwd mocht worden. Daarom geeft het hele gebied een zeer ruimtelijk aanzien. Heel leuk om met mooi weer langs de lek te fietsen en te genieten van de omgeving.